کمتر کسی است که هوشنگ مرادی کرمانی را نشناسد. او در سال ۱۳۲۳ در روستای سیرچ استان کرمان متولد شد. داستان‌های او مانند رودخانه‌ای آرام، راه خود را پیدا کرده‌اند. او نه تنها نویسنده معاصر ایرانی است که شناخته‌ترین نویسنده در خارج از کشور هم هست و آثارش برای همه مردم دنیا در حال ترجمه و انتشار است. چطور این مقبولیت برای یک نویسنده ایرانی با آثاری که روایتگر رنج و درد مردمان جنوب ایران است، در خارج از مرزهای ایران رقم خورده است. در سالروز تولد این نویسنده درباره محبوبیت جهانی هوشنگ مرادی کرمانی با افشین شحنه‌تبار، مدیر و مؤسس انتشارات«شمع و مه» که مترجم آثار او به زبان‌های خارجی است، صحبت کرده‌ایم که این گفت‌وگو را می خوانید.
شما ناشری هستید که بیشترین تعداد ترجمه را از آثار مرادی کرمانی دارید، چطور به این نویسنده علاقه مند شدید و تصمیم به ترجمه و انتشار آثار ایشان گرفتید؟
مثل بسیاری از کتابخوان‌ها من با سریال «قصه های مجید» که در دهه ۶۰ در تلویزیون پخش می شد با ایشان آشنا شدم و بعد بقیه آثار ایشان را خواندم.
به هر حال مرادی کرمانی یکی از افرادی است که در داخل کشور تأثیر مستقیمی در کتابخوان کردن قشری از مردم داشته است . طیف مخاطبان او هم رده سنی ندارد می شود گفت چندین نسل ایران کتاب های او را خوانده اند و با آن ها خاطره دارند.
اما آشنایی من با ایشان به سال ۱۳۸۵ بر می گردد من در ایران بودم و در جاهای مختلف ایشان را می‌دیدم. در سال ۱۳۹۳ تصمیم گرفتم آثار ایشان را ترجمه کنم و سال بعد از آن خانم کارولین کراسکری ، ایران‌شناس و مترجم آمریکایی‌تبار آثار معاصر ایران به ایران آمد و ما در فرهنگسرای ادب قراری گذاشتیم و تصمیم گرفتیم نخستین کتاب را ترجمه کنیم و به این صورت «خمره» ترجمه شد.
چرا تصمیم گرفتید «خمره» را به عنوان نخستین اثر، ترجمه کنید؟
کتاب «خمره» جایزه های جهانی زیادی دارد و در آثار فارسی بیشترین تعدد ترجمه را دارد که بعد خمره بین آثار معاصر، البته با فاصله زیاد آثار صادق هدایت و خانم سیمین دانشور این رکورد را در اختیار دارند و چون ترجمه خوبی از نسخه انگلیسی کتاب نبود، ما هم همین اثر را ترجمه کردیم. ترجمه «خمره» یکی از موفق ترین کارهایی بوده که خود من تا این لحظه چاپ کرده ام . این کتاب به چاپ های متعدد رسیده و اثر متفاوتی است. بعد از این بود که سایر آثار مرادی کرمانی را با ترجمه خانم کراسکری و با مترجمان دیگر به زبان های فرانسه، آلمانی، روسی، چینی، صربی، عربی و نسخه های آموزشی دو زبانه کار کردم.
کدام کتاب مرادی کرمانی از سمت مخاطب جهانی مورد اقبال بیشتری قرار گرفته است؟
کتاب خمره؛ چون جوایز زیادی را نصیب نویسنده کرده است. جایزه خوزه مارتینی مکزیک، جایزه لوکارنو در فیلم‌نامه‌نویسی و جایزه بولوکبرای سوئیس جوایز معتبری است که این کتاب توانسته به آن ها دست پیدا کند.
اما در داخل ایران فرق دارد و ایرانی ها «شما که غریبه نیستید» را بیشتر دوست دارند که من این اثر را به زبان های انگلیسی، روسی و فرانسه ترجمه کرده ام و به خصوص نسخه انگلیسی که بسیار موفق بوده است.
اما در ترکیه کتاب «مربای شیرین» بسیار محبوب است، در حالی که سایر آثار مرادی کرمانی هنوز در این کشور شناخته نشده است.
علت اقبال کتاب «خمره» چه بوده است که تاکنون بیش از یک‌صد هزار نسخه به چاپ رسیده است؟
بله داستان این کتاب در یک روستا می‌گذرد. در قرن ۲۱ یک نوجوان اروپایی که نمی تواند درک کند چگونه در روستایی حتی یک شیر آب هم نیست با همین داستان ارتباط می گیرد و این در اعجاز قلم آقای مرادی کرمانی است و دلیل خاصی هم نمی‌شود برایش آورد چون کتاب «خمره» آقای مرادی کرمانی جزو آثاری است که در هلند و اتریش به عنوان کتاب کمک درسی پیشنهاد می شود. همان طور که گفتم کتاب جوایز معتبر جهانی گرفته و این مسئله نشان می دهد قلم آقای مرادی کرمانی بالاتر از استانداردهای معمول جهان است.
در شرایطی که بسیاری از انزوای ادبیات معاصر ایران در جهان صحبت می کنند، آثار آقای مرادی کرمانی چطور با این اقبال روبه‌رو می شود؟
دلایل مختلفی وجود دارد که کتابی در سطح جهان موفق شود. یکی از ضعف هایی که ما داریم این است که هیچ شناختی صنعت نشر جهان نسبت به نویسنده های ایرانی ندارد.
دلیل دیگر شرایط سیاسی ایران است که تا حدی مانع رغبت ناشران خارجی به سمت نویسنده‌های ایرانی می شود و اگر هم بیایند به سمت موضوعاتی می روند که نگاه منفی به خود ایران دارد و در زمانی علیه ایران استفاده می‌شود که معمولاً این آثار هم تاریخ مصرف دارند. اما آثار مرادی کرمانی نزدیک چهار دهه است که در دنیا دست به دست می شود و این نشان‌دهنده توانمندی ایشان است. مرادی کرمانی تنها نویسنده ایرانی است که خارجی ها به چهره ایشان را می شناسند و نه نام. یعنی اگر کسی او را ببیند می‌داند «هوشنگ مرادی کرمانی» را دیده است و نیاز به معرفی ندارد ، این مسئله را در سفرهای خارجی متعددی که با ایشان داشته ام به عینه دیده ام. در کنار همه این ها او نویسنده خوش اقبالی هم هست چون در دهه ۸۰ میلادی شورای کتاب کودک آثار ایشان را ترجمه کرد و به دبیر خانه جوایز مختلف فرستاد و همین سبب شناخت دنیا از او شد.
علت این محبوبیت را در چه می دانید؟
ایشان ویژگی های اخلاقی و رفتاری دارد که سایر نویسنده ها کمتر از این ویژگی ها بهره برده اند. بسیار متواضع و مهربان است . صادق و صمیمی است و همین صمیمیت و صداقت در آثارش موج می زند. او با همان نگاه روستازاده کرمانی که بوده، می نویسد و شاید این ویژگی مهم ترین دلیل موفقیت آثارش باشد. او نویسنده ای مردمی است و عاشق نوشتن و کشورش است و همه این ها در قلم او تأثیرگذار است. نوشته های او تا قرن ها ماندگار و تأثیرگذار است . او چندین نسل ایران را با کتاب آشتی داد نویسنده های ایران چنین توانی را ندارند . این مهم است که نویسنده بتواند طوری بنویسد که سرها به سمت کتاب بچرخد.
شما با کدام اثر ایشان ارتباط بیشتری برقرار کردید؟
من کتاب «شما که غریبه نیستید» را بسیار دوست دارم . مطالعه این کتاب در بیرون از کشور به‌خصوص در آمریکا برای بیمارانی که تحت روان درمانی قرار می گیرند، پیشنهاد می شود تا این کتاب را بخوانند و ببینند چطور انسانی در ۷۰ سال پیش در زمانی که پدر و مادری بالای سرش نبوده، در روستایی در شهری مثل کرمان که حتی جاده ای هم نداشته توانسته تلاش کند تا خودش را به بالاترین سطح در ادبیات جهان برساند. این اثر به خواننده اش امید و انگیزه می دهد. من ناشر این کتاب به زبان روسی، انگلیسی و فرانسه هستم.
نظر شما